نامگذاری حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
يكى از مسائلى كه در اسلام به آن اهميت داده شده و حتى از حقوقى است كه فرزند نسبتبه پدر و مادر دارد،مساله انتخاب نام خوب براى فرزند است.برخى از خانوادهها در نامگذارى فرزندان خود دقت لازم را نمىكنند و به دليل انتخاب نام نامناسب،فرزندان خود را در جامعه دچار مشكل مىسازند،چه بسا انتخاب نام غير مناسب گاهى موجب مىشود فرزند مورد استهزاء و توهين هم رديفان خود قرار گيرد،به علاوه نام مناسب حكايت از روشنگرى خانواده و اعتقاد به آنچه در آن جامعه مىگذرد،دارد.اگر با دقت در اسامى پيامبران الهى بنگريم مىبينيم همه آن رهبران الهى از نامهاى پر محتوا و با معنى و در ضمن مناسب با شخصيتخودشان برخوردار بودهاند،و بر همين اساس است كه اسامى امامان ما برخوردار از معنى و محتواى مناسب است و از معانى زشت و مشمئز كننده به دور است.لذا ما معتقديم نامهايى كه رسول خدا براى دخترش حضرت فاطمه عليها السلام گذاشت،بىدليل نبوده و از معانى بلند برخوردار است.به اختصار به توضيح برخى از اسامى آن بانوى بزرگ اسلام مىپردازيم:
طبق برخى از روايات،اين نام از طرف خداوند انتخاب شده است:امام باقر عليه السلام مىفرمايد:«هنگامى كه فاطمه عليها السلام متولد شد خداى تعالى به يكى از فرشتگان وحى فرمود به زمين برود و اين نام را به زبان محمد بگذارد،و رسول خدا بدين ترتيب نام فاطمه را براى نوزاد تازه تولد يافته خود انتخاب كرد.سپس پروردگار عالميان فرمود:
«اني فطمتك بالعلم و فطمتك من الطمث،اى فاطمه!من به وسيله علم شير را از تو قطع كرده، (1) و از آلودگيهاى زنانگى تو را پاكيزه كردم.»آن گاه امام باقر عليه السلام در ادامه فرمودند:«و الله لقد فطمها الله بالعلم و عن الطمث فى الميثاق،و الله،خداى تبارك و تعالى اين بانو را با علم بسيار از شير گرفت و در ميثاق او را از ناپاكيهاى زنانگى باز داشت.» (2)
برخى از روايات كه از طريق شيعه و اهل سنتبه دست ما رسيده است علت اين نامگذارى را چنين بيان داشته است:ابوبكر احمد بن على شافعى به سند خود از ابن عباس روايت كرده است كه رسول خدا فرمود:«ابنتي فاطمة حوراء آدمية لم تحض و لم تطمث و انما سماها فاطمة لان الله فطمها و محبيها عن النار،دخترم فاطمه حوراى انسيه است،حيض نشد و ناپاك نگرديد و او فاطمه نامگذارى شد،زيرا خداوند او و دوستدارانش را از آتش جهنم منع كرده است.» (3)
امام صادق عليه السلام از پدرانش از رسول خدا نقل مىكند كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به على عليه السلام فرمود:«اى على!آيا مىدانى چرا فاطمه به اين اسم ناميده شد؟على عليه السلام عرض كرد:چرا اى پيامبر خدا؟حضرت فرمود:لانها فطمت هى و شيعتها عن النار،چون او و شيعيانش از آتش باز داشته شدهاند.» (4)
در تعبير ديگرى آمده است:«چون فاطمه عليها السلام از شر و بدى به دور است،اين نام براى او انتخاب شده است.»امام صادق عليه السلام مىفرمايد:«آيا مىدانيد معناى فاطمه چيست؟»راوى پاسخ مىدهد:خير مولايم،مرا از تفسير آن آگاه فرماييد.حضرت فرمود:«فطمت من الشر،يعنى شر و بدى در او راه ندارد». (5)
از جمله اسامى حضرت فاطمه عليها السلام،صديقه است.صديقه مؤنث صديق،صيغه مبالغه است، يعنى بسيار راستگو يا كسى كه در راستگويى كامل است،يا كسى كه قول و اعتقاد خود را تصديق مىكند،ولى آنچه از آيات و روايات استفاده مىشود،اين است كهمرتبه صديقين در رديف مراتب انبيا و شهدا بوده و براى آنان درجه خاص و مقام مخصوص خواهد بود: (و اذكر فى الكتاب ابراهيم انه كان صديقا نبيا، (6) ياد كن در كتاب خدا احوال ابراهيم را كه وى شخص بسيار راستگو و پيامبر بود) ، (و اذكر فى الكتاب ادريس انه كان صديقا نبيا، (7) يادآور در كتاب خدا احوال ادريس را كه او شخصى بسيار راستگو و پيامبر خدا است) ، (ما المسيح بن مريم الا رسول قد خلت من قبله الرسل و امه صديقة، (8) مسيح پسر مريم پيامبر بيش نبود كه پيش از او پيامبرانى آمدهاند و مادرش هم زنى بسيار راستگو و صديقه بود.)
بنابراين نتيجه مىگيريم كه سيده زنان عالميان فاطمه زهرا عليها السلام به مرتبه صديقين رسيده است.و لذا رسول اكرم ايشان را صديقه ناميدهاند.
پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به على عليه السلام فرمودند:«سه چيز به تو داده شده كه به هيچ كس حتى به من داده نشد:
1-تو داماد كسى مانند رسول خدا هستى،و من داماد كسى نيستم كه پدر زنم مانند پدر زن تو باشد.
2-همسرى صديقه،مانند دختر من به تو داده شد كه من چنين همسرى ندارم.
3-به تو فرزندانى مانند حسن و حسين عنايتشده،در حالى كه من فرزندانى (پسر) مانند آنان ندارم ولى در عين حال تو از من هستى و من از تو.» (9)
شاهد اين مدعا اين است كه بنابر اعتقاد شيعه بدن صديق و صديقه را بايد صديق غسل دهد،لذا على عليه السلام بدن فاطمه عليها السلام را غسل داده است.مفضل بن عمر از امام صادق عليه السلام چنين نقل مىكند:«بدن فاطمه عليها السلام را امير المؤمنين عليه السلام غسل داد...،تا جايى كهفرمود:«فانها صديقة و لم يكن يغسلها الا صديق،اما علمت ان مريم لم يغسلها الا عيسى، زيرا فاطمه عليها السلام،صديقه بود و صديقه را غسل نمىدهد مگر صديق،آيا ندانستى كه مريم را غير از عيسى،غسل نداده است؟» (10)
مباركه از ماده بركت است.راغب مىنويسد:«جايى كه خير الهى به صورتى كه قابل نگهدارى و شمارش و اندازهگيرى و محدود كردن نباشد و هر كس به آن بنگرد فزونى محسوسى در آن خير مىبيند،گويند در آن بركت است و مبارك است.»
خداوند انواع بركات را به اين بانوى بزرگ عطا فرموده و نسل رسول گرامش را در ايشان قرار داد و با اين كه بعد از شهادتش،دو پسر و دو دختر بيشتر از او نماند و در واقعه كربلا تمام فرزندان امام حسن عليه السلام و به نقلى تا هفت تن شهيد شدند و از زينب كبرى نيز دو فرزند شهيد شدند و از امام حسين عليه السلام تنها امام سجاد عليه السلام باقى ماند،و ام كلثوم بدون فرزند از دنيا رفت،و پس از واقعه كربلا نيز حوادث بسيارى نسبتبه كشتار فرزندان پاك رسول خدا و فاطمه زهرا عليها السلام و على مرتضى عليه السلام واقع شد،با اين همه خداوند در نسل فاطمه عليها السلام بركت قرار داد و به مصداق آيه: (انا اعطيناك الكوثر) منشا و منبع فرزندان بسيار شد كه امروزه براحتى مىتوان صدق اين مطلب را دريافت كه فرزندان فاطمه عليها السلام كه همان فرزندان رسول خدا هستند،در تمام نقاط جهان پراكندهاند،مطابق آمارى كه در دست است در ايران حدود سه ميليون سيد و در عراق يك ميليون و در مصر پنج ميليون و در مغرب نزديك به پنج ميليون و...از اولاد و نسل فاطمه عليها السلام به چشم مىخورند.جمعيتسادات به سى و پنج ميليون نفر مىرسد. (11)
از نامهاى ديگر فاطمه زهرا عليها السلام«طاهره»است.علماى شيعه و بسيارى از علماى اهل سنتبر اين عقيدهاند كه فاطمه عليها السلام مصداق آيه: (انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا) (12) است.در اين باره روايتبسيارى موجود است در اين جا فقط به ذكر يك حديث اكتفا مىكنيم (13) .
از طرق اهل سنت از ام سلمه و عايشه،و ابى سعيد خدرى،و زيد بن ارقم و ابن عباس و ضحاك بن مزاحم و ابى الحمراء و عمر بن ابى سلمه و غير آنان چنين روايتشد است:«وقتى آيه تطهير نازل گرديد رسول خدا،على عليه السلام و فاطمه عليها السلام و حسن عليه السلام و حسين عليه السلام را طلب كرد و به وسيله عبا آنان را پوشانيد و فرمود:به خداوند سوگند اينان اهل بيت مناند،خدايا پليدى را از آنان دور كن و پاكشان گردان.» (14)
ريشه اين نام از«زهر»به معناى روشنى و صفا گرفته شده است.از امام صادق عليه السلام سؤال كردند چرا فاطمه عليها السلام را زهرا ناميدند؟فرمود:«زيرا او در بهشت قبهاى از ياقوت سرخ خواهد بود كه اهل بهشت آن قبه را به واسطه ارتفاع و عظمتى كه دارد همانند ستارهاى درخشان كه در آسمان استخواهند ديد و به يكديگر مىگويند:«هذه الزهراء لفاطمة،اين قبه نورانى از آن فاطمه است.» (15)
نامهاى ديگرى كه براى فاطمه عليها السلام ذكر شده عبارتند از:بتول،عذرا،زكيه،راضيه،مرضيه، محدثه،حورا،انسيه.كنيههاى آن حضرت عبارت است از:ام الحسن،ام الحسين،ام المحسن،ام الائمه،ام ابيها،ام المؤمنين. (16) به جهت رعايت اختصار از توضيح درباره اين نامها و كنيهها صرف نظر مىكنيم و به فضايل آن حضرت مىپردازيم.
پىنوشتها:
1.هر گاه بخواهند طفلى را از شير بگيرند،به جاى شير به او غذا مىدهند تا كم كم از شير گرفته شود.خداوند غذاى جانشين شير را براى فاطمه عليها السلام علم بيان مىكند.
2.كافى،ج 1،ص 460،كشف الغمه،ج 2،ص 19،بحار الانوار،ج 43،ص 13.
3.احقاق الحق،ج 10،ص 16،به نقل از تاريخ بغداد،ج 13،ص 331.
4.مناقب ابن شهر آشوب،ج 3،ص 329،محب الدين طبرى با مختصرى تفاوت در ذخائر العقبى، ص 26،علامه حلى و متقى هندى در كنز العمال،ج 3،ص 94،علامه حضرمى در رشفة الصادى،ص 47،مناوى شافعى در شرح جامع الصغير،ص 328،و بسيارى ديگر از علماى اهل سنت.براى مطالعه بيشتر ر.ك:احقاق الحق،ج 10،ص 24-17.
5.مناقب ابن شهر آشوب،ج 3،ص 330.
6.مريم (19) آيه 41.
7.همان،آيه 56.
8.مائده (5) آيه 75.
9.ر.ك:فاطمه زهرا من المهد الى اللحد (مترجم) ،ص 73.
10.كافى،ج 1،ص 459،ر.ك:بحار الانوار،ج 43،ص 211 و 215.
11.ر.ك:فاطمة الزهرا من المهد الى اللحد (مترجم) ص 78.
12.احزاب (33) آيه 33.
13.روايات درباره آيه تطهير در كتاب«على عليه السلام در قرآن و سنت»اثر ديگر نگارنده خواهد آمد.
14.الدر المنثور،ج 5،ص 198،الاتقان فى علوم القرآن،ج 2،ص 1268،مستدرك حاكم،ج 3،ص 159-160.
15.بحار الانوار،ج 43،ص 16.
16.بيت الاحزان،ص 23.
مظهر ولايت ص
منبع:نسیم سحر
www.nasimsahar.ir
باز نشر:گروه مقاومت اسلامی